Al in 1938 lieten de nazi’s weten dat het hen menens was met de Joden in Duitsland. Als waarschuwing organiseerden ze een actie tegen al wat joods was in het land : winkels, synagogen, scholen, begraafplaatsen en ziekenhuizen moesten het ontgelden. Het werd een nacht vol gebroken glas.
In de nacht van 9 op 10 november 1938 werden er in heel Duitsland door burgers gewelddadige acties gevoerd tegen joodse winkels, bedrijven, ziekenhuizen, scholen en begraafplaatsen. Mensen werden uit hun huizen gedreven terwijl ze moesten toezien hoe hun bezittingen aan stukken werden geslagen of in brand werden gestoken. De pogrom staat geboekstaafd als de ‘Nacht van het Gebroken Glas’.
Ontjoding
“Koop niet bij joden!”
Al sinds Adolf Hitler in 1933 de macht had gegrepen in Duitsland, heerste er in het land een anti-joods klimaat. Opschriften in de straten meldden dat joden niet langer welkom waren en dat kopen in hun winkels uit den boze was. De regering wilde de joden in het land economisch monddood maken en hen met allerlei wetten het leven zuur maken.
Gebrandmerkt
Ze konden o.a. niet langer in bestuurlijke functies blijven werken of aan de universiteiten studeren. Vanaf 1935 werd het alleen nog erger : via de Neurenburger Wetten werden de joden gewoon hun burgerrechten afgenomen.
Daarop vluchtten al direct 150.000 joden naar het buitenland, wat natuurlijk in de kaart van Hitler speelde. Hij wilde namelijk een ‘ontjoding’ teweeg brengen.
Het ging hem echter niet snel genoeg en daarom werd er beslist om op 18 oktober 1938 zo’n 12.000 Pools-Duitse joden gewoon het land uit te gooien. Ze werden op de trein naar Polen gezet, maar slechts 4000 werden in het land toegelaten. De anderen bleven aan de grens wachten, in zeer schrijnende omstandigheden.
Aanloop
Herschel Grynszpan
Op 7 november 1938 werd in Parijs de Duitse ambassadeur vom Rath doodgeschoten door, volgens de Duitsers althans, een jood. : de 17-jarige Herschel Grynszpan werd hiervoor verantwoordelijk gesteld en aangehouden.
Joseph Goebbels
Daarop gaf Hitler aan Joseph Goebbels, gouwleider van Berlijn en Propagandaminister van het Derde Rijk, de opdracht om snel een actieplan te ontwikkelen tegen de joden in Duitsland. De volgende dag werden alle joodse kranten en tijdschriften verboden en werden joodse kinderen niet meer toegelaten aan Duitse scholen. Ook werden alle joodse culturele activiteiten opgeschort.
De joden in Duitsland werden letterlijk afgesneden van elke bron van informatie.
Bierkellerputch- herdenking
ruiten ingeslagen
Terwijl Goebbels op 9 november onderweg was naar München voor de herdenking van de Bierkellerputch van 1923, kwam hem her en der aan de oren dat er in verschillende steden allerlei gewelddadige acties waren losgebroken tegen joodse burgers. Hij gaf de politie de opdracht om zich soepel op te stellen tegen de volksopstand om zo het antisemitisme nog wat aan te wakkeren.
Tegen de avond gaf Goebbels telefonisch orders door naar verschillende Gestapo-bureaus om niet in te grijpen als burgers synagogen vernielden of huizen en winkels kort en klein sloegen.
Goebbels deed er nog een schepje bovenop door bijvoorbeeld zelf telefonisch het startsein te geven om de grote synagoge van Berlijn in de Fasanenstrasse te laten vernielen.
Kristallnacht
vernielingen van winkels
Het geweld laaide steeds meer op in de straten van de grote Duitse steden en de politie liet gewoonweg begaan. De Gestapo en de Sicherheitsdienst waren paraat om in alle synagogen en joodse gemeenschapshuizen de archieven mee te nemen om zo belangrijke informatie over de joodse gemeenschap in Duitsland te verzamelen.
arrestaties
Er werden ook heel wat joden gearresteerd en weggevoerd naar o.a. Buchenwald. Tegen half twee ’s nachts, op 10 november, kwam het bevel van Goebbels om zoveel mogelijk synagogen in brand te steken, winkelruiten aan diggelen te slaan en inboedels van huizen te vernielen. De brandweer kreeg de opdracht om niet uit te rukken…
Synagogen vernield, Tora-rollen verbrand
Bij oplijsting van de schade werd vastgesteld dat er tenminste 7500 winkels, 29 warenhuizen, 171 huizen, 191 synagogen door brand werden verwoest. Nog eens 76 synagogen werden kort en klein geslagen en de waardevolle inboedel werd opgestookt.
Er vielen vermoedelijk meer dan 600 gewonden, waaronder ook vele kinderen en bejaarden. De volgende dag berichtte de overheid dat er 91 joden waren omgekomen, maar aan westerse zijde sprak men na WO II van meer dan 230 dodelijke slachtoffers. Verschillende joden sprongen uit pure wanhoop door de ramen van hun woningen naar beneden…
Schuldvraag
‘Kristallnacht’ was de apotheose van pesterijen en verbodsbepalingen die al sinds 1933 door de nazi’s stelselmatig waren opgevoerd. Na het opmeten van de schade werd de rekening naar de joden zelf doorgestuurd.
De nazi’s wilden in geen enkel geval de verantwoordelijkheid voor de geweldexplosie van 10 november op zich nemen en de gevolgen ervan al helemaal niet. De volgende dag al werden duizenden joden door de steden gejaagd in een soort parade, met een grote gele davidster op een bord geschilderd of met het opschrift “uittocht der joden” rond de nek.
Op 12 november werd bekend gemaakt dat de joodse gemeenschap een boete moest betalen van één miljard Reichsmark, als ‘schadevergoeding’, wegens hun vijandelijke houding tegenover het Duitse volk, het uitlokken van geweld en de moord op vom Rath. Zo moesten joden 25% van hun vermogen afstaan aan de Duitse staat, als afbetaling van de schuld. In totaal werd er 1.126.612.495,- Reichsmark opgehaald.
Reacties
De Duitse burgers reageerden verschillend op Kristallnacht. Er was een grote meerderheid tégen de pogrom geweest, zo bleef àchteraf. Zij konden of wilden niet ingrijpen tijdens de gewelduitbarstingen. Ze keken gewoon de andere kant op en zwegen…
Volgens hen waren het alleen een aantal opgehitste dronken heethoofden die aan de gewelddadige acties hadden deelgenomen. Andere mensen stonden aan de ‘zijlijn’ toe te kijken en te applaudisseren. Er is nooit een cijfer bekend gemaakt over het aantal ‘deelnemers’ aan het geweld…
De volgende dag liepen de mensen gewoon weer naar hun werk of deden ze hun inkopen in de stad, terwijl joodse winkeliers nog volop puin en vooral glas aan het opruimen waren. De Duitsers vergaapten zich als het ware aan de stukgeslagen etalages…
‘Foutieve’ berichten in de krant
De reactie van de katholieke en protestantse kerk varieerde van positief tot passief, maar officieel werd er uiteraard geen standpunt ingenomen. Sommige protestanten zagen het als ‘het noodlot’ dat net op de verjaardag van Maarten Luther de synagogen in Duitsland brandden. Luther was immers een fervent antisemiet geweest en Hitler haalde zijn stellingen vaak aan om het geweld en het antisemitisme goed te praten.
In het buitenland werd er geschokt en afkeurend gereageerd. Sommige landen stelden hun quota om joden binnen te laten wat bij in positieve zin. In de pers werd er eerst geschreven dat de volksopstanden eerder toevallig waren uitgebroken en dat die door Goebbels een halt waren toegeroepen. Pas later werd duidelijk dat Goebbels juist de aanstoker van het geweld was geweest…
Kristallnacht was trouwens nog maar de prelude tot wat later in de geschiedenis bekend zou worden als de Holocaust.
De schade opgemeten…
printispower.wordpress.com 