Berlijn en de Muur, onlosmakelijk zijn ze met elkaar verbonden! Gelukkig is het al 25 jaar geleden dat hij verdween, want hij bracht niets dan verscheurdheid, ellende en verdriet in de stad. En wat is er vandaag nog zichtbaar van die treurige scheidingslijn?
Op 9 november 1989 viel ‘De Berlijnse Muur’. Zo verdween een 45 km lange scheiding tussen het Oostelijke en het Westelijke stadsdeel. Het was zowat hét symbool van de Koude Oorlog en de opdeling van Duitsland.
Koude Oorlog
Na WO II werd op de Conferentie van Jalta beslist om Duitsland op te delen in vier bezettingszones. De VS, De Sovjet-Unie, Frankrijk en het VK mochten zo een deel van het land bezetten en voorlopig besturen. Ook de oude hoofdstad van Hitlers Rijk, Berlijn, werd zo opgedeeld.
Het gebied aan de oostelijke kant van de stad was echter bestemd voor de Sovjet-Unie, waardoor de delen van de overige ex-geallieerde staten eigenlijk een soort enclave vormden. Het was een redelijk speciale situatie…
Berlijn ging door zijn bijzondere politiek-territoriale verhoudingen een centrale plaats innemen in de ‘strijd’ tussen de oostelijke en de westelijke inlichtingendiensten. De stad werd zo het middelpunt van de Koude Oorlog, met in 1948 een Blokkade door de Sovjet-Unie.
Een jaar later gingen de Franse, Duitse en Britse delen op in de Bondsrepubliek Duitsland en werd het oostelijke deel van de stad ondergebracht bij de Sovjet-Unie. Bij de vorming van de DDR in 1949 werd Oost-Berlijn zelfs de hoofdstad.
Vlucht
Nog snél naar het Westen
Sinds 1949 probeerden echter steeds meer mensen uit de DDR naar het Westen te vluchten via Berlijn. Om dat tegen te gaan werd er al snel aan DDR-zijde net buiten de stad een versperring met wachtposten en alarminstallaties opgezet. Je had een pas nodig om over die grens te mogen. Zo ontstond er een 5 km brede verboden zone rond het hek, naast de tien meter brede zone die zwaar werd bewaakt.
In de stad zelf kon je echter nog relatief makkelijk naar de westelijke zijde overstappen. Tussen 1949 en 1961 deden dat meer dan 2,5 miljoen mensen.
Om de uitstroom een halt toe te roepen, werd besloten over te gaan tot de bouw van een permanente muur.
Bouw
Bouw
In 1961 werd gestart met de bouw van de Muur en in slechts enkele weken tijd werd er een zwaar betonnen hindernis opgeworpen rondom West-Berlijn. Er werden op 7 plaatsen wachtposten opgezet, waarvan Checkpoint Charlie wellicht het meest bekend is.
Er kwam zwaarbewapende grenspolitie en er werd zelfs een bevel tot schieten uitgevaardigd op elke persoon die over de Muur wilde klimmen. Er vielen zo wel bijna 200 slachtoffers.
De Muur liep soms dwars doorheen een aantal huizen en mensen probeerden zelfs via de achterkant van bepaalde gebouwen over de Muur naar het Westen te springen. De eerste twee jaren bleef de Muur potdicht maar vanaf midden de jaren ’60 kon men vanuit het Westen wel binnen geraken.
Val
Op 9 november 1989 hield Günter Schabowski, één van de hoogste partijleiders van de DDR een persconferentie. Dat was op zich al redelijk bijzonder, maar de journalisten mochten bovendien vrijuit vragen stellen. Van een Italiaanse journalist kwam de vraag om meer uitleg over de nieuwe reisregelingen voor DDR-burgers, waarop Schabowski eerst redelijk rond de pot draaide, maar dan plotseling zei :
“Maar vandaag is, voor zover ik weet een beslissing genomen… We hebben besloten dat iedere DDR-burger de grens over mag.”. Daarop kwam de vraag wanneer die regeling in voege zou gaan, waarop Schabowski de historische woorden “Dat geldt – voor zover ik weet – … vanaf nu. uitsprak.
Vanaf dan heerste er in de DDR een enorme verwarring : de burgers trokken massaal naar de Muur om te gaan kijken of Schabowski de waarheid had gesproken, maar de grenswachten waren niet op de hoogte gebracht van een opening van de Muur. Die besloten dan maar om zelf het heft in handen te nemen en de grens ‘open te gooien’ voor àlle DDR-burgers. Het was intussen 10 november, midden in de nacht…
Er brak een groot volksfeest uit en mensen hakten eigenhandig stukken uit de Muur. Op 10 november sprak toenmalig bondskanselier Helmut Kohl de verenigde Berlijnse burgers toe en maande aan tot kalmte. De val van de Muur was een aanzet tot het openen van de grenzen tussen oost en west, maar mondde in 1991 uit in de hereniging van Duitsland.
Restanten
East Side Gallery
Bij de val van de Muur werden nagenoeg alle fysieke resten afgebroken en sommige delen werden als souvenir verkocht. Er staan echter nog een aantal restanten in de stad die nog een beetje doen denken aan de impact die de scheidingsmuur heeft gehad op de stad en haar bewoners.
restant Niederkirchnerstrasse
Het bekendste stuk staat nog aan de oever van de Spree aan de Mühlenstrasse in stadsdeel Friedrichshain. Het is een 1316 meter lange muur tussen het Ostbahnhof en de Oberbaumbrücke. In 1990 werd de muur door verschillende internationale kunstenaars beschilderd en kreeg de naam East Side Gallery.
Herdenking
Monument Bernauerstrasse
Nabij het Berlijnse Parlement bevindt zich nog een ander deel van de Muur. In de Niederkirchnerstrasse werd een deel bewaard als ‘Monument’. In de Bernauerstrasse echter werd een deel van de Muur opnieuw aangelegd voor het aanbrengen van het Muurmonument. Het is dus niet helemaal authentiek…
Overzicht
Een permanente tentoonstelling over de geschiedenis van de Muur is ondergebracht in de toren aan het Brandenburgse deel van de Muur. Ook nabij het stadsdeel Treptow is er een oude wachttoren overgebleven. Hij is ingericht als het Museum van de Verboden Kunst. In Checkpoint Charlie is ook een museum ondergebracht.
Routeborden ‘Mauerweg’
Ongeveer 8 km van de verdwenen Muur is echter ook gemarkeerd met een dubbele strook ‘kinderkopjes’.
Sinds 2005 kan je ook fietsen en wandelen langs de Berliner Mauerweg. Hij leidt je over 160 km langs de oude Muur.
Verslag van een historisch moment
printispower.wordpress.com 